Worden wat je wil… Weet jij het al? Er is zoveel mogelijk. Tijdens de Kinderboekenweek van 2021 komen bijna alle beroepen langs gevlogen: schrijver, kapper, wetenschapper. Denk je aan werken in een museum? Wij hebben enkele vragen gesteld aan conservator drs. Reina de Raat. Lees snel verder.
Worden wat je wil: best een lastige vraag. Laten we beginnen met een simpele vraag. Wat doet een conservator precies?
Zo, haha, dat is een goede!
Ja misschien simpeler gesteld dan beantwoord, haha.
Ja waar begin ik. Over het algemeen ben je verantwoordelijk voor de inhoudelijk informatie die hoort bij een object. Je hebt een voorwerp, in een kunstmuseum een schilderij, hier is het een wetenschappelijk apparaat dat bijvoorbeeld gebruikt is voor onderzoek of onderwijs, en daar moet je wat over weten. Je moet weten waarvoor het apparaat is gebruikt, je moet weten wat de achtergronden zijn, et cetera. Dus je gaat onderzoek doen.
Je gaat kijken naar de herkomst, wie het gebruikt heeft, je gaat kijken wie de persoon is geweest, wat zijn of haar achterliggende gedachte is geweest. Eigenlijk moet je ook de wetenschappelijke ontwikkeling van die tijd kennen, dus je moet veel over wetenschapsgeschiedenis weten.
Je kan het uitzoeken bij het object zelf: kijk naar gebruikssporen, naar materiaal, wie heeft het gemaakt, hoe is het op de markt gezet, et cetera. En je kan natuurlijk kijken naar de gebruiker van een object. Wie gebruikte het en waarom, in welke context, voor welk onderzoek, wat heeft hij ermee bereikt of erover gepubliceerd.
Neem een kijkje in de collectie met Reina: het taboe op het kunstgebit >
Wat voor kwaliteiten heb je voor dit soort onderzoek dan nodig?
Binnen Nederland zijn er veel verschillende achtergronden voor conservatoren. Veel hebben geschiedenis of kunstgeschiedenis gestudeerd. Hier is het bovendien belangrijk dat je ook vakinhoudelijk bent. We hebben nu een conservator natuurwetenschappen, dus voor de natuurkunde en biologie. Hij is van oorsprong bioloog.
Ikzelf kom uit de gezondheidszorg, heb jarenlang in een ziekenhuis gewerkt, en heb later pas geschiedenis gestudeerd; ik heb een medische achtergrond. Daarom ben ik verantwoordelijk voor de geneeskundige en tandheelkundige collectie. Wij merken beiden dat het heel erg belangrijk is dat je weet waar je het over hebt, dat je de taal spreekt van het vakgebied waarvoor je de collectie beheert. Als je bijvoorbeeld een apparaat onderzoekt waarmee medisch onderzoek is gedaan, moet je wel begrijpen waarover dat gaat.
Je had dus niet van tevoren bedacht dat je dit ging doen? Hoe ben je er dan toch terecht gekomen?
Nee never. Ik werd gevraagd te helpen bij een project en uiteindelijk ben ik gebleven als conservator.
Oké dus je had als kind nooit bedacht dat je conservator wilde worden?
Haha, nee absoluut niet, maar gek genoeg weet ik dat ik vroeger vaak museumpje speelde. Dan stalde ik allemaal dingen uit, bijvoorbeeld uit de natuur, die ging ik dan opzoeken en vervolgens schreef ik er briefjes bij. Als het af was, ging ik mensen rondleiden. Niet wetende dat het ooit nog op mijn pad terecht zou komen!
Haha, nou heel toevallig! Was er iets anders wat je wel wilde worden?
Nee, ik weet echt niet wat ik wilde worden. De meesten wilden juf of brandweerman, maar ik kan mij gewoon niet herinneren wat ik wilde worden. Ik vond de mens altijd heel interessant, de mens in het algemeen en zijn gedrag. Psychologie, sociologie of rechten had ik ook best kunnen studeren. Allemaal boeiend. Uiteindelijk ben ik in een baan terecht gekomen die veel combineert en ik vind dat ik eigenlijk de leukste baan heb die er is.
Ben je vaak bij de objecten in het museum of het depot bezig?
Beide, het is echt niet zo dat ik altijd verstopt in het depot zit. Normaal zit mijn kamer in het museum, maar dan kom ik vrij weinig in het museum zelf. Wel als er bijvoorbeeld een rondleiding is. Het is niet zo dat je daar dagelijks nodig bent. Je hebt een kamer, veel boeken en toegang tot de bibliotheek nodig.
Ben je heel vrij in wat je in een tentoonstelling wilt hebben?
We zijn nu met de herinrichting bezig en daar hebben we een voorstel voor geschreven. Dit wordt grotendeels uitgevoerd, maar daarbij moeten er veel keuzes gemaakt worden. Dit doe je echt samen. Geneeskundige objecten zijn heel boeiend. Nadeel is soms wel dat mensen het toch eng vinden, zoals bijvoorbeeld de anatomische preparaten, de organen op sterk water.
Ja ik vond dat vroeger als kind ook eng, maar de verhalen erachter zijn mega interessant. Dat blijft toch voor veel kinderen wel een spannend onderdeel. Heb je dan bepaalde manieren om dat toch behapbaar te maken voor kinderen?
Ik kan me wel voorstellen dat sommige kinderen het griezelig vinden. Het gaat erom welke informatie je erbij geeft. De organen op sterk water zijn heel belangrijk geweest om de kennis over het menselijk lichaam te vergroten. Bepalend is ook hoe de omgeving hiermee omgaat. Er zijn toch ook veel kinderen die het heel boeiend vinden.
Wat zijn dan de stappen om een tentoonstelling in elkaar te zetten?
Nu is het heel groots, omdat het hele museum gaat veranderen. Dus op een gegeven moment worden de thema’s gekozen. Er komt bijvoorbeeld een zaal over de mens in combinatie met techniek. Dan ga jij kijken wat er binnen je collectie is, wat een mooi verhaal heeft. Sommige wetenschappers zijn zo beroemd, dat je er eigenlijk niet omheen kan, zoals professor Donders die de ogen heeft bestudeerd.
Hoe vaak wisselt een tentoonstelling?
Het museum in het gebouw aan de Lange Nieuwstraat in Utrecht is in 1996 opengegaan en daar hadden we de vaste opstelling en wisseltentoonstellingen. Na de herinrichting komt er een helemaal nieuwe vaste opstelling, en gaan we kleine tentoonstellingen soms wisselen. Daarnaast gaan we meer doen met programmering.
Dank voor het beantwoorden van alle vragen. Wie weet heb je wat nieuwsgierige, jonge onderzoekers overgehaald conservator te worden!