Stel je eens voor: op een vroege maandagochtend word je gewekt door het geluid van heipalen die de grond in geknald worden. Aan het constante gedreun zal je je waarschijnlijk meteen ergeren. Opkijken doen we echter niet meer, want Nederlanders zijn aan heimachines gewend geraakt.
De geschiedenis van de heimachine
Aan de moderne heimachines is een hoop vooraf gegaan. Zo waren er tot aan de zeventiende eeuw alleen nog maar simpele, houten constructies die vaak met de hand of een waterrad aangedreven werden. In 1737 creëerde de Britse James Valou een heel ander soort heimachine, aangedreven door het paard. Met deze uitvinding werd de Westminster Bridge in Londen gebouwd.
Het Universiteitsmuseum heeft aan het eind van de achttiende eeuw een schaalmodel van de heimachine aangeschaft. Dit schaalmodel is gemaakt door J. Kleij en maakt deel uit van de collectie van het Natuurkundig Gezelschap. Dit in 1777 opgerichte gezelschap had als doel kennis over en inzicht in de natuurkunde te verspreiden. Voor demonstraties van natuurkundige fenomenen begonnen zij een verzameling instrumenten aan te leggen.
Hoe werkt heien?
De heimachine kon in de achttiende eeuw aan de leden van het Gezelschap een belangrijk natuurkundig verschijnsel laten zien, namelijk de zwaartekracht. De roterende kracht van drie paarden laat een heiblok naar boven hijsen. Bij het bereiken van een bepaalde hoogte valt de heipaal door de zwaartekracht weer naar beneden. Met deze knap schiet de heipaal de grond in. Eenmaal in de grond kan de heipaal zijn belangrijkste functies dienen, namelijk het zorgen voor stevigheid. Technisch gezien is de moderne heimachine nog steeds schatplichtig aan Valoue’s uitvinding.
Ontwikkelaar heimachine
Niemand denkt bij het horen van een heimachine nog aan een van de oorspronkelijke ontwikkelaars. Eeuwige roem heeft Valoue niet gekend. Daarentegen sleepte hij een jaar na zijn uitvinding wel de Copley Medal van de Royal Society of Londen in de wacht, de prijs voor de beste wetenschappelijke prestatie van dat jaar. Daarmee staat hij in het rijtje winnaars naast bijvoorbeeld Charles Darwin en Albert Einstein; een man om trots op te zijn.
Speciaal
Al sinds de Middeleeuwen wordt ons land, met zijn grotendeels instabiele bodem, gebruik gemaakt van heipalen. Het Paleis op de Dam werd in de zeventiende eeuw op een heel woud van palen gebouwd. Op dit moment, met de aardbevingen in Groningen, worden er nieuwe constructies bedacht om de gebouwen stabieler te maken.