Dit is een neptunusbeker (Cliona patera). Deze is zo groot dat Neptunus, de Romeinse god van de zee, er wijn uit kan drinken. Het is een dier, namelijk een spons, die tot ruim een meter groot kan worden. Neptunusbekers komen voor in de warme zee van Singapore tot aan Australië.
Sponzen
Sponzen zijn dieren, maar wel relatief ‘eenvoudige’ dieren: ze hebben geen zenuwstelsel, geen bloedsomloop en geen organen. Een spons zit vastgehecht aan een stevige ondergrond. Door talloze kleine openingen in de wand gaat permanent een waterstroom van buiten naar binnen. Daaruit haalt hij zijn voedsel, microscopisch kleine organismen zoals bacteriën. De spons heeft verschillende types cellen, zoals cellen die voedsel vangen en verteren en cellen die de waterstroom op gang houden. De cellen zijn losjes met elkaar verbonden en sommige kunnen door de spons heen bewegen. Een skelet van naalden zorgt voor stevigheid. Sponzen die in bekervorm groeien, zoals de neptunusbeker, worden bekersponzen genoemd. Er bestaan al heel lang sponzen: de oudste fossiele sponzen zijn 600 miljoen jaar oud.
Studie van Pieter Harting
De Utrechtse zoöloog professor Pieter Harting was de eerste die de neptunusbeker uitgebreid bestudeerde en beschreef. In 1870 had hij vijf grote exemplaren kunnen kopen bij naturaliënhandelaar G.A. Frank in Amsterdam. Neptunusbekers waren allang bekend, maar nog nooit nauwkeurig onderzocht en beschreven. Harting betrok bij zijn studie ook een aantal sponzen uit het zoölogisch museum van Artis en het natuurhistorisch museum in Leiden. Drie van de vijf Utrechtse exemplaren zijn nog steeds in onze collectie.
Met uitsterven bedreigd
De grote neptunusbekers waren zeer in trek bij verzamelaars, waardoor ze begin 20e eeuw door overbevissing uitgestorven leken te zijn. In 1990 werd er toch weer een exemplaar opgevist bij Australië en inmiddels is de spons weer op meer plekken waargenomen. Gelukkig zijn er dus nog steeds neptunusbekers in de natuur en niet alleen in museumcollecties.
Fossielenjacht
Wist je dat deze bekerspons ook te vinden is in de binnenstad van Utrecht? Ga op Fossielenjacht met het UMU en kom ‘m tegen.